Menu

• Strona główna
• Zespół Centrum
  • Aleksandra Bańkowska
  • Barbara Engelking
  • Jacek Leociak
  • Dariusz Libionka
  • Justyna Majewska
  • Agnieszka Haska
  • Marta Janczewska
  • Karolina Panz
  • Jakub Petelewicz
  • Alina Skibińska
  • Dagmara Swałtek-Niewińska
  • współpracownicy
    • Andrzej Żbikowski
  • profesor emeritus
    • Małgorzata Melchior
• Badania
• Publikacje
  • wszystkie publikacje Centrum
  • projekty wydawnicze
  • jak kupić
• Linki
• Kontakt
• Archiwum
  • Seminaria
    • seminarium
    • archiwum seminariów
  • Stypendia badawcze
    • Edycja 2014/2016
    • Edycja 2013
    • Edycja 2012
    • Edycja 2011
    • Edycja 2010
    • Edycja 2009
  • Wybór źródeł
• Zagłada Żydów. Studia i Materiały
    pismo naukowe Centrum
• Dalej jest noc - »Nieudana KOREKTA OBRAZU«

Aktualności

Świadkowie Holokaustu - społeczeństwo polskie na terenach okupowanych wobec zagłady Żydów (1939-1945)

Zagłada Żydów dokonała się na polskiej ziemi i w polskiej obecności. W polskiej historiografii dominuje pogląd, że najczęstszą postawą świadków Zagłady była obojętność. Kwestia ta wymaga jednak pogłębionej refleksji i doprecyzowania. Tradycyjny podział na świadków – sprawców – ofiary nie oddaje złożoności sytuacji w okupowanej Polsce, a w konsekwencji utrudnia zrozumienie dynamiki wydarzeń oraz wzajemnych relacji nie tylko pomiędzy Polakami a Żydami, lecz w obrębie poszczególnych grup. 

Podstawowym celem projektu jest dokonanie nowatorskiej, głębokiej i wieloaspektowej analizy doświadczenia zagłady Żydów w kontekście jej znaczenia dla społeczeństwa polskiego. Przyjęte w literaturze przedmiotu kategorie świadków – sprawców – ofiary nie oddają złożoności sytuacji w okupowanej Polsce i utrudniają zrozumienie dynamiki wydarzeń oraz relacji nie tylko pomiędzy Polakami a Żydami, lecz w obrębie poszczególnych grup. Stąd potrzeba pogłębionych i transdycyplinarnych badań, polegających na poszukiwaniu odpowiedzi na szereg kluczowych pytań oraz analizujących postrzeganie Zagłady i postawy oraz działania osób, instytucji i grup społecznych w okupowanej Polsce, zwłaszcza na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Badania te, uwzględniające różne perspektywy i łączące metodologię wielu dyscyplin, pozwolą nie tylko na nowatorskie połączenie perspektywy polskiej i żydowskiej poprzez ukazanie szerszych kontekstów wzajemnych relacji, ale przede wszystkim na redefinicję kategorii „świadka” i przełamanie funkcjonujących w literaturze przedmiotu schematów interpretacyjnych dotyczących tej kategorii. 

Badacze korzystali ze źródeł historycznych, ikonograficznych, artefaktów, opracowań, ale przede wszystkim z dokumentów archiwalnych zgromadzonych w zasobach archiwów krajowych i zagranicznych. Analizowane materiały podane zostaną opracowaniu i krytyce źródłowej. Dla uzyskania pełnego i możliwie obiektywnego obrazu badane zapisy zostaną poddane także metodzie falsyfikacji poprzez zestawianie uzyskanych informacji z pochodzącymi z rozmaitych źródeł. W celu kompleksowego opisu interesujących nas zjawisk będziemy korzystać z szeroko pojętej metodologii nauk humanistycznych, wykorzystujących nie tylko kategorii nie tylko historyczne, ale i antropologiczne, etnologiczne, socjologiczne czy psychologiczne. 

Projekt badawczy wpisuje się w kontekst trwającej od wielu lat na świecie debaty na temat postaw europejskich społeczeństw w czasie Zagłady. Efektem końcowym grantu będzie nowatorska nie tylko na polskim gruncie publikacja, która stanowić będzie podstawę do ujęć komparatystycznych, ale przede wszystkim będzie łączyć perspektywę polska i żydowską poprzez ukazanie szerszych kontekstów wzajemnych relacji oraz ukazywać specyfikę polskich doświadczeń w okresie okupacji hitlerowskiej w odniesieniu do Zagłady. 

 Wczesną wiosną 2023 roku ukaże się publikacja podsumowująca projekt pod roboczym tytułem: OTO WIDAĆ I OTO SŁYCHAĆ. Świadkowie Zagłady w okupowanej Polsce

Zespół badawczy i tematy:

prof. dr hab. Barbara Engelking /kierownik projektu/ - „Wielu tylko rannych dusiło się żywcem pogrzebani…”. Analiza doświadczenia Żydów, którzy przeżyli masowe egzekucje

dr hab. Roma Sendyka, prof. UJ — Świadek jako bystander, świadek jako witness. Podziały i sojusze kategorii

Piotr Sadzik — „Naocznieśmy widzieli”. Polscy świadkowie likwidacji gett na prowincji — analiza źródeł oral history

Michał Kowalski — „Chyba Żydów będą brać do Treblinki. Lepiej będzie, gdy zostaniesz w domu”

dr Łukasz Krzyżanowski — „Już się nie da, ponieważ jest pełno ludzi”. Wiejscy świadkowie Zagłady na przykładzie wydarzeń w jednej wsi

Stanisław Boridczenko —  „Świadkowie Holokaustu. Społeczeństwo Prużany wobec zagłady Żydów. Studium lokalne. Mieszkańcy Prużany i okolic jako świadkowie Zagłady. Judenstadt Pruzana. Doświadczenie świadkowania Zagłady.”

dr hab. Dariusz Libionka, prof. IFiS PAN — Duchowni katoliccy patrzą na Zagładę. Przypadek bp Józefa Kruszyńskiego

prof. dr hab. Tadeusz Epstein — Ziemianie polscy wobec Zagłady

dr Agnieszka Haska — „Tam było piekło”. Cudzoziemcy jako świadkowie Zagłady

dr Anna Wylegała — Polscy i ukraińscy świadkowie Zagłady na galicyjskiej wsi: rekonstrukcja struktury doświadczenia

Alina Skibińska — „Tych, co wiedzieli o wszystkim, było niewielu”. Opowieści więźniów Treblinki II

dr hab. Luiza Nader, prof. ASP — Wizualne świadectwa (z) Zagłady. [Bernard Henryk?] Fein, Witold Lewinson, Artur Prinz/Arie ben Menachem i Mendel Grosman

prof. dr hab. Jacek Leociak — Rzeczy jako (szczególnego rodzaju) świadkowie Zagłady

Projekt jest realizowany dzięki wspierciu finansowemu:

Praca naukowa finansowana w ramach projektu badawczego w programie OPUS o nr 2017/27/B/HS3/02790 finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki w latach 2018-2022

1

2

3

4

Drukuj artykuł

Poleć artykuł