Premiera książki Karolin Panz pt. Chciałabym opowiedzieć jak zginęło miasto

24.11.2025 12:43:45

10 grudnia o godz. 18.00 zapraszamy do Muzeum POLIN na premierę książki Karoliny Panz pt. "Chciałabym opowiedzieć jak zginęło miasto. Zagłada żydowskich mieszkańców Nowego Targu". Z autorką rozmawiać będzie Anna Bikont

Postanowiłam, że odtworzę i opiszę historie tych, którym wtedy odebrano prawo do życia, a przez kolejne dziesięciolecia zapomniano o ich istnieniu. Pragnęłam, aby to, co niewyobrażalne, stało się wyrażalne – przez jak najkonkretniej i najszczegółowiej opisane losy ludzi, których pochłonęło. Chciałam w ten sposób napisać swoją księgę pamięci Żydów Nowego Targu lub raczej księgę mojej pamięci o nich.
Karolina Panz

dr Karolina Panz – socjolożka, członkini Centrum Badań nad Zagładą Żydów, adiunktka w Instytucie Slawistyki PAN. Mieszka na Podhalu, od kilkunastu lat bada losy tamtejszych Żydów w czasie Zagłady i okresie powojennym oraz angażuje się w działania na rzecz przywracania pamięci o nich. Wielokrotnie nagradzana za działalność społeczną i odwagę w poruszaniu trudnych tematów historycznych. W 2020 roku jej dysertacja o Żydach Nowego Targu zdobyła I nagrodę w Konkursie im. Majera Bałabana na najlepszą pracę doktorską o Żydach i Izraelu oraz I nagrodę w Konkursie im. Inki Brodzkiej-Wald na najlepszą pracę doktorską z dziedziny humanistyki. Stypendystka Claims Conference Saul Kagan Fellowship in Advanced Shoah Studies (2024/2025). Obecnie kieruje projektem NCN "Oblicza przemytu na pograniczu polsko-słowackim w latach 1918–1949".

Anna Bikont – dziennikarka, reporterka, z wykształcenia psycholożka. Od pierwszego do ostatniego numeru w "Tygodniku Mazowsze", piśmie podziemnej Solidarności. W 1989 roku współtworzyła "Gazetę Wyborczą", z którą związana jest do dzisiaj. Autorka kilkunastu książek, w tym "My z Jedwabnego" (2004, m.in. Europejska Nagroda Książkowa i amerykańska National Jewish Book Award dla książki o tematyce Holocaustu), "Sendlerowa. W ukryciu" (2017, m.in. Nagroda im. Ryszarda Kapuścińskiego), "Cena. W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie" (2022, nagroda Newsweeka, finalistka Nagrody im. Kapuścińskiego, finalistka Nagrody Nike). Wspólnie z Joanną Szczęsną napisała "Pamiątkowe Rupiecie, Biografia Wisławy Szymborskiej" oraz "Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu", za którą autorki uhonorowano Nagrodą Wielką Fundacji Kultury; wspólnie z Heleną Łuczywo – biografię Jacka Kuronia "Jacek", finalistkę nagrody historycznej "Polityki". W 2017 roku otrzymała doktorat honoris causa Uniwersytetu w Göteborgu. Jej ostatnia książka "Nie koniec nie początek. Powojenne losy polskich Żydów" ukazała się w 2025 roku w Wydawnictwie Czarne we współpracy z Muzeum POLIN.

powiększ

„Chciałam napisać swoją księgę pamięci Żydów Nowego Targu – lub raczej księgę mojej pamięci o nich”

Chciałabym opowiedzieć jak zginęło miasto ...
Zagłada Zydowskich mieszkańców Nowego Targu

Karolina Panz

Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów
Warszawa 2025
ISBN: 9788363444945
654 str., format 165 × 235 mm
oprawa miękka ze skrzydełkami

Poniekąd „byłem przy tym” i wiele jeszcze pamiętam. (…) dla czytelników bodaj ważniejsze jest to, co zapowiada we wstępie: wymiar ludzki (czy raczej nieludzki) relacjonowanych wypadków.
Józef Nyka „Szpis”

Książka jest efektem wieloletniej pracy badawczej, opartej na tysiącach dokumentów, fotografii, listów i zapisów archiwalnych. Z rozproszonych śladów autorka odtwarza obraz życia i zagłady społeczności żydowskiej Nowego Targu – świata, który przestał istnieć, ale pozostawił po sobie liczne ślady. Z cierpliwie gromadzonych materiałów snuje opowieść o ludziach, których życie i śmierć wplatały się w rzeczywistość prowincjonalnego miasteczka. Decydującym momentem w tej pracy było spotkanie z Janet Applefield, urodzoną jako Gustawa Singer. Dzięki niej i przekazanym przez nią materiałom możliwe stało się spojrzenie na historię nowotarskich Żydów także z perspektywy pojedynczej rodziny. Narracja książki toczy się więc dwutorowo – obejmuje losy rodziny Singerów oraz społeczności około dwóch tysięcy nowotarskich Żydów. Autorka nie szuka wyjątkowości ani typowości ich historii. Tworzy mikrohistoryczny zapis tego, co niewyobrażalne, wyrażony przez możliwie najkonkretniej opisane losy ludzi, przywracając imiona i twarzy ofiar Zagłady na polskiej prowincji.

Praca Karoliny Panz jest dziełem zaskakującym. Autorka analizuje każdy najdrobniejszy strzęp informacji o nowotarskich Żydach odnaleziony w jednym z wielu spenetrowanych archiwów. Niezwykle szczegółowo przedstawia obraz przedwojennej rzeczywistości, wojennego chaosu, narastającego terroru okupacyjnego i żydowskiej walki o przetrwanie. Z ogromną determinacją przypomina imiona, nazwiska, twarze oraz losy ofiar. Korzysta z rzadko przywoływanych źródeł i opisuje unikatowe wątki (m.in. getto-niegetto, żydowsko-góralska sieć przemytnicza czy Goralenvolk). To wyjątkowa, osobista Księga pamięci, która uzupełnia białe plamy historii. Uważam ją za wybitne osiągnięcie naukowe.
/prof. dr hab. Barbara Engelking/

Nie jest to akademicka praca „na stopień”, lecz realizacja zadania duchowego. Karolina Panz, „badaczka tuziemka”, z pasją naukową i społeczną odtworzyła unicestwienie społeczności żydowskiej w jednym małopolskim miasteczku. Przedstawia życie i zagładę Żydów z perspektywy ofiar – to podejście głęboko humanistyczne. Praca oparta jest na splecionych łańcuchach konkretnych relacji, sytuacji i dokumentów. Doskonale udokumentowana, zbudowana na bogactwie źródeł i oparta na krytycznej analizie, staje się świadectwem gnębienia, prób przetrwania i samopomocy.
/prof. dr hab. Antoni Sułek/