 powiększ
kup wersję drukowaną >>>
„Chciałam napisać swoją księgę pamięci Żydów Nowego Targu – lub raczej księgę mojej pamięci o nich”
|
Chciałabym opowiedzieć jak zginęło miasto ...
Zagłada Zydowskich mieszkańców Nowego Targu
Karolina Panz
Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów
Warszawa 2025
ISBN: 9788363444945
654 str., format 165 × 235 mm
oprawa miękka ze skrzydełkami
Poniekąd „byłem przy tym” i wiele jeszcze pamiętam. (…) dla czytelników bodaj ważniejsze jest to, co zapowiada we wstępie: wymiar ludzki (czy raczej nieludzki) relacjonowanych wypadków.
Józef Nyka „Szpis”
Książka jest efektem wieloletniej pracy badawczej, opartej na tysiącach dokumentów, fotografii, listów i zapisów archiwalnych. Z rozproszonych śladów autorka odtwarza obraz życia i zagłady społeczności żydowskiej Nowego Targu – świata, który przestał istnieć, ale pozostawił po sobie liczne ślady. Z cierpliwie gromadzonych materiałów snuje opowieść o ludziach, których życie i śmierć wplatały się w rzeczywistość prowincjonalnego miasteczka. Decydującym momentem w tej pracy było spotkanie z Janet Applefield, urodzoną jako Gustawa Singer. Dzięki niej i przekazanym przez nią materiałom możliwe stało się spojrzenie na historię nowotarskich Żydów także z perspektywy pojedynczej rodziny. Narracja książki toczy się więc dwutorowo – obejmuje losy rodziny Singerów oraz społeczności około dwóch tysięcy nowotarskich Żydów. Autorka nie szuka wyjątkowości ani typowości ich historii. Tworzy mikrohistoryczny zapis tego, co niewyobrażalne, wyrażony przez możliwie najkonkretniej opisane losy ludzi, przywracając imiona i twarzy ofiar Zagłady na polskiej prowincji.
Praca Karoliny Panz jest dziełem zaskakującym. Autorka analizuje każdy najdrobniejszy strzęp informacji o nowotarskich Żydach odnaleziony w jednym z wielu spenetrowanych archiwów. Niezwykle szczegółowo przedstawia obraz przedwojennej rzeczywistości, wojennego chaosu, narastającego terroru okupacyjnego i żydowskiej walki o przetrwanie. Z ogromną determinacją przypomina imiona, nazwiska, twarze oraz losy ofiar. Korzysta z rzadko przywoływanych źródeł i opisuje unikatowe wątki (m.in. getto-niegetto, żydowsko-góralska sieć przemytnicza czy Goralenvolk). To wyjątkowa, osobista Księga pamięci, która uzupełnia białe plamy historii. Uważam ją za wybitne osiągnięcie naukowe.
/prof. dr hab. Barbara Engelking/
Nie jest to akademicka praca „na stopień”, lecz realizacja zadania duchowego. Karolina Panz, „badaczka tuziemka”, z pasją naukową i społeczną odtworzyła unicestwienie społeczności żydowskiej w jednym małopolskim miasteczku. Przedstawia życie i zagładę Żydów z perspektywy ofiar – to podejście głęboko humanistyczne. Praca oparta jest na splecionych łańcuchach konkretnych relacji, sytuacji i dokumentów. Doskonale udokumentowana, zbudowana na bogactwie źródeł i oparta na krytycznej analizie, staje się świadectwem gnębienia, prób przetrwania i samopomocy.
/prof. dr hab. Antoni Sułek/
|
